Jak pomóc dziecku w nauce? 6 strategii

6 marca 2023

Zastanawiasz się, jak pomóc dziecku w nauce? Kreatywnie! Pewnie pamiętasz ze szkoły nudne godziny, kiedy nauczyciel tłumaczył niezaangażowanej klasie jakiś temat zupełnie oderwany od rzeczywistości młodych ludzi. Czasami jeszcze następowało dyktowanie do zeszytów. Zeszyt miał być ładny, to znaczy taki, który podobał się nauczycielowi. Nie do pomyślenia były jakieś notatki wyjaśniające, rysuneczki, czy inne uporządkowanie wyliczanki.

Poznaj 6 strategii, które pozwolą dopasować wiedzę do potrzeb twojego dziecka i skutecznie ją przekazać.

Poznaj strategie, które pomogą Ci wesprzeć dziecko w nauce

Żeby dane zostały zapamiętane, muszą zostać wielokrotnie na różny, jak najbardziej angażujący dziecko sposób, powtórzone. Aby dziecko się czegoś nauczyło, najpierw musi te dane osadzić w pewnym kontekście. Wtedy stają się dla niego informacją. Tak powiązana informacja dołącza do już posiadanej wiedzy. Ale dobrze wiesz, że nie zawsze masz dobry dostęp do całej swojej wiedzy — czasami po prostu nie możesz sobie czegoś przypomnieć. Ważne jest, by mózg dziecka uznał tę nowo nabytą część wiedzy za znaczącą i użyteczną, dopiero to pozwoli dziecku na dłuższy czas zapamiętać informacje, które będą mu potrzebne w szkole, a później w dorosłym życiu.

Czytaj także: Egzamin ósmoklasisty – jak się uczyć, aby dobrze zdać?

Jak pomóc dziecku w nauce? Strategia 1: “repetitio est mater studiorum”, czyli powtarzaj materiał.

Koniecznie należy powtarzać materiał. Najpierw tego samego dnia, w którym dziecko zetknęło się z jego partią po raz pierwszy. Nowy materiał — powtórka. Warto jednak, by nie było to proste czytanie rozdziału z książki. Badania mówią, że już trzecie czytanie jest bez sensu i nie wpływa na zwiększenie ilości zapamiętanej wiedzy. Poza tym, powinniśmy wiedzieć, że można lepiej powtarzać niż czytając, a na koniec — cztery powtórki to minimum dla efektywnego zapamiętania Pierwsza — tego samego dnia, druga – dobrze by była następnego dnia, trzecia — na koniec tygodnia, czwarta — na koniec miesiąca lub przerabianej partii materiału, działu czy okresu. Skoro w planie mamy minimum cztery powtórki, oprócz tego pierwszego zetknięcia się z informacją, to każda z nich powinna, po pierwsze, mieć najlepszy efekt sama w sobie, a po drugie – jak najbardziej ułatwić następne. Temu służą następne strategie, z którymi Cię zapoznam.

Strategia 2: użyj emocji i rób przerwy.

Warto, żeby dziecko powiązało to, czego się uczy z emocjami. Jeśli będzie zafascynowane astronautyką, to informacja o tym, jak daleko dotarła sonda Voyager, samo w sobie może obudzić emocje. Ale jeśli dziecko nie uczy się o czymś dotyczącym jego pasji, to możemy spróbować w uczenie się wpleść grę albo opowiadanie historii. Jak? Zaproponuj na przykład dziecku, żeby jak najszybciej znalazło w tekście wszystkie zwierzęta. Możecie też poprosić, żeby opowiedziało, jakie według niego błędy popełnił bohater, a potem opowiedziało historię na swój sposób.

Jeśli chodzi o przerwy, to one pozwalają mózgowi odetchnąć, ale także zamknąć zdobyte informacje w mentalnym woreczku. Mózg potrzebuje go, żeby łatwiej zacząć wiązać te informacje z innymi. Badania sugerują, że robienie przerw, powiedzmy co pół godziny, pozwala zapamiętać większą ilość materiału.

Może Cię zainteresować: Jak uczyć się do matury w Formule 2023? Jak się do niej przygotować?

Jak pomóc dziecku w nauce? Strategia 3: sposoby aktywnego notowania

Oto dwa przykłady:

Notatki metodą Cornella

notatka1

W tym schemacie wyróżniamy 4 elementy, z których składa się karta notatek. Na górze, w sekcji nagłówka, oddzielonej linią poziomą umieszczamy tytuł, ewentualnie datę sporządzenia LUB inne porządkujące informacje. W sekcji stopki, również wyraźnie oddzielonej, piszemy podsumowanie notatki — to robimy na koniec. Sekcję główną zaś dzielimy na dwie, mniej więcej w proporcji jeden do trzech. Sekcję odwołań umieszczamy po lewej stronie i jest ona mniej więcej trzy razy węższa od sekcji właściwej. Tam notujemy. Oczywiście możemy podczas tego notowania korzystać z rysunków, podkreśleń, kolorów, znaczników i ikon — tym lepiej dla nas. W sekcji odwołań możemy zaznaczyć źródła, odwołania do innych tematów, ważne nazwiska, słowa kluczowe i wszystkie tego typu informacje dodatkowe. Możemy dodawać tu informacje zarówno na etapie tworzenia, jak i na etapie analizy przy tworzeniu podsumowania czy powtórek.

Notowanie: mapy myśli, mapy koncepcyjne i sketchnotki

Drugi sposób notowania: Mapy myśli, mapy koncepcyjne i sketchnotki.

notatka2

Notatki organizujemy na kartce, przy czym ważne jest, by posiadały zaznaczone wzajemne powiązania — do tego możemy użyć na przykład strzałek. Istotne jest też, by były kolorowe, by zawierały rysunki, ikony, symbole.

Inni czytali: Jak dbać o zdrowie psychiczne dzieci i dlaczego jest ono tak ważne?

Takie notowanie warto zacząć już na etapie tworzenia notatek na podstawie tekstu. Warto też używać i tworzyć własny kod kolorystyczny, ikoniczny czy symboliczny Na przykład, zamiast pisać “wszystko” czy “wszyscy” – używamy symbolu matematycznego, który ma takie znaczenie. Informacja, która jest ciekawa — buźka z otwartą buzią i żarówką nad głową. Z kodem kolorystycznym jest o tyle trudniej, że wymaga przygotowania legendy. Tu będziemy musieli wspomóc dziecko. Kiedy już powstanie legenda, to w podręczniku, na sketchnote czy w notatce systemem Cornella, możemy w łatwy sposób wyszczególnić daty, osoby czy definicje terminów.

Notatki warto po pierwsze trenować, a po drugie przepisywać. Powodów jest przynajmniej dwa:

Po pierwsze – każda kolejna wersja notatki jest ładniejsza, bardziej dopracowana i przyjemniejsza,
Po drugie – każde przepisanie, najlepiej najpierw z pamięci, a potem nanosząc poprawki z oryginału, wspomaga procesy zapamiętywania. Jeśli w tym momencie zachęcamy dziecko do kreatywności, to na pewno zacznie stosować ikony (czyli buźki, wykrzykniki, żarówki i inne) symbole i skróty, a ponadto znajdzie wiele nowych powiązań między elementami.

Strategia 4: Mieszanie tematyk

Istotne jest, że nasz mózg lubi lekki bałagan. Nie na tyle duży, by przytłaczał, ale taki, by inspirował i pozwalał być kreatywnym. Kiedy dziecko uczy się o liściu z biologii, warto, żeby to był liść, który znajduje się gdzieś konkretnie na świecie. Kiedy uczy się o trójkącie Pitagorasa, to warto, żeby dowiedziało się do czego i jak był wykorzystywany (geometrzy w Starożytnym Egipcie), kiedy uczy się o Kazimierzu Wielkim — niech zobaczy dlaczego zamki na Szlaku Orlich gniazd miały takie wielkie znaczenie. Osadzanie wiedzy w szerszym kontekście, w historiach i w przestrzeni, sprzyja jej trwałości i głębszemu przyswojeniu.

Jak pomóc dziecku w nauce? Strategia 5: Kreatywna praca nad wiedzą

Tu zaczyna się niesamowita przygoda, zarówno dla Twojego dziecka, jak i dla Ciebie! Praca nad wiedzą to takie powtarzanie przeczytanej czy przyniesionej wiedzy, żeby dziecko jak najmocniej powiązało to, co dla niego nowe z tym, czego wcześniej już się nauczyło. Ponadto, jeśli równocześnie nowa wiedza z kilku dziedzin jest powiązana, to mózg dużo lepiej działa i zapamiętuje, wiążąc na różne sposoby poszczególne informacje.

Jak zapamiętywać przyswajaną wiedzę?

Jest wiele sposobów na wiązanie nowej oraz zdobytej już wiedzy. Sześć z nich jest szeroko stosowanych i uważanych przez specjalistów od skutecznego uczenia się za efektywne. Są to:

Zbieranie informacji z wielu źródeł czyli przeszukiwanie Internetu czy książek, zapytanie kolegi, przypomnienie sobie tego, co zapisało się na lekcji.
Rozbijanie (rozkład) informacji na poszczególne elementy. Przykładem jest robienie tabel, wybieranie różnych kontekstów z książki.
Wybranie z całej treści tych fragmentów, na których powinno się skupić, które są istotne. Przykładem może być wybieranie z lektury z języka polskiego charakterystyk postaci albo środków retorycznych użytych w wypowiedzi.
Użycie porównań, na przykład to, która armia była większa, który sposób działania jest szybszy, który gatunek zwierząt bardziej rozpowszechniony.
Układanie elementów w kolejności wedle różnych kryteriów, np. rzek od najdłuższej albo krajów – od emitujących najwięcej CO2 lun największej powierzchni.
Podział elementów na zbiory, znowu według wybranego kryterium. Tu przykładem jest podział na planety , które mają duże księżyce, takie, których księżyce są małe i takie, które ich w ogóle nie mają.

Czytaj: Czy nauczyciel może zmusić do wizyty w poradni psychologiczno-pedagogicznej?

Wsparcie procesu zapamiętywania – 5 konkretnych zaleceń

Im więcej tych różnych sposobów, dziecko użyje podczas nauki, tym więcej zapamięta. Czasami można się zagubić w tych sposobach. Oto pięć konkretnych zaleceń, które dodatkowo mogą być zabawne i zachęcić dziecko do zapamiętywania.

Tworzenie ściągi. Jeśli zrobimy z tego grę, to może być dla dziecka niezła zabawa. Z notatki utwórz jak najmniejszą ściągę. Nie dwa razy mniejszą, ale cztery, osiem razy mniejszą! To jest wyzwanie. Jeśli jesteś nauczycielem: możesz zrobić zawody, w których najmniejsza ściąga będzie mogła być używana podczas sprawdzianu. Tylko niech będzie papierowa, bez takich pomocy, jak lupa.
Tworzenie testów i quizów, zestawów pytań. Jeśli przy drugim powtórzeniu dziecko stworzy quiz, na który będzie musiało odpowiedzieć, to przy trzecim powtórzeniu na pewno wiele się nauczy. Ponadto, samo emocjonalnie wzmocni znaczenie tego, co zapomniało. Nie chodzi tu znowu o ocenianie, nagradzanie, ale o ściganie się z samym sobą, a jeszcze lepiej — z koleżanką lub kolegą z klasy. Można tworzyć sprawdziany dla siebie nawzajem.
Tworzenie infografiki. Każdy temat można przedstawić graficznie na kartce papieru, za pomocą obrazów i słów przekazać wiedzę z tematu “Krążenie wody w przyrodzie” albo “Bitwa Warszawska”, a infografiką – “Chmury zwykłe i niezwykłe”. To, czy ta infografika będzie piękna, jest równie ważne, jak to, czy będzie merytoryczna. Badania, od wielu lat, przypominają, że sztuka i piękno wspiera pracę mózgu.

Wybierz się z dzieckiem do biblioteki

Wyprawa do biblioteki. Niech to będzie zaplanowana „inwazja” w poszukiwaniu dodatkowych informacji, wyjaśnienia zagadek i poszerzenia horyzontów, taka wyprawa z siedzeniem w czytelni i celebrowaniem nauki. Może to być miejsce, gdzie od czasu do czasu będziesz z dzieckiem robić powtórki z działów lub z całego tygodnia. Ma to jeszcze jeden plus: to miejsce jest dedykowane wiedzy i pozbawione rozpraszaczy. Dziecku będzie łatwiej się skupić, Tobie zresztą też.
Wspólne uczenie się grupy dzieci. Oczywiście nadzorowane, ale znowu, badania sugerują, że dzieci lepiej uczą się od siebie nawzajem niż od dorosłych. Zainspiruj je do wymiany wiedzy, pomóż im w tym na wiele sposobów, kontroluj sytuację, a wyciągniesz z tego wiele profitów. To może być niesamowita nauka wspólnej pracy, a na pewno poznanie perspektywy innych wpłynie na skuteczniejsze zapamiętywanie.

To tylko kilka przykładowych narzędzi, które będą wspierały głęboką pracę nad zdobywaną wiedzą. Testy natomiast, tak powszechne w szkole, znajdują się na zupełnie przeciwnym biegunie.

Przeczytaj także: 9 sposobów na rozwijanie kreatywności u dziecka

Jak pomóc dziecku w nauce? Strategia 6: uaktywnianie mózgu

Czasami jednak nie ma możliwości uczyć się w sposób aktywny. Czy możemy coś z tym zrobić?

Jeśli Twoje dziecko na przykład słucha audiobooka lektury, to nie jest źle. Zacznijmy od ekstremalnej sytuacji, jedziecie autem po wybojach albo po prostu nie lubi czytać i jest w domu. Starajcie się i tak mimo wszystko uaktywnić mózg w inny sposób. Badania sugerują, że bazgranie, spacerowanie czy wypisywanie usłyszanych informacji zwiększa o ponad 10% do 30% zapamiętywanie informacji.

Poza tym testuj. Wymyślaj sposoby, które są najbardziej odpowiednie dla Twojego dziecka. Każdy jest dobry, który zaangażuje dziecko i ułatwi jego uczenie się.

Przeczytaj także: 7 kreatywnych zabaw uczących skupienia

Artykuł powstał we współpracy z kanałem na YouTube: Praktyczne Rodzicielstwo.

Zapisz się na nasz newsletter i bądź na bieżąco ze wszystkimi treściami na blogu „Temat: Edukacja” >> ZAPISUJĘ SIĘ