JĘZYK POLSKI – POZIOM PODSTAWOWY1

jest jednym z obowiązkowych przedmiotów na egzaminie maturalnym. Wszyscy zdający przystępują do egzaminu maturalnego z języka polskiego w części pisemnej (na poziomie podstawowym) oraz w części ustnej (bez określania poziomu). Wyniki mają pokazać, w jakim stopniu zdający spełnia wymagania egzaminacyjne2 z języka polskiego.

matura długopis

JĘZYK POLSKI – POZIOM PODSTAWOWY

LEKTURY

W arkuszu egzaminacyjnym na poziomie podstawowym oraz w części ustnej egzaminu maturalnego z języka polskiego znajdują się zadania sprawdzające znajomość treści i problematyki lektur obowiązkowych. Są one podzielone na te, w przypadku których na egzaminie maturalnym4

⇒ obowiązuje znajomość całego utworu.

  • Sprawdź listę lektur
    • • Jan Parandowski, Mitologia, część I Grecja;
    • • Sofokles, Antygona;
    • • Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich;
    • • William Szekspir, Makbet;
    • • Molier, Skąpiec
    • • Adam Mickiewicz, Konrad Wallenrod; Dziady cz. III;
    • • Juliusz Słowacki, Kordian;
    • • Bolesław Prus, Lalka;
    • • Eliza Orzeszkowa, Gloria victis;
    • • Henryk Sienkiewicz, Potop;
    • • Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara;
    • • Stanisław Wyspiański, Wesele;
    • • Stefan Żeromski, Przedwiośnie;
    • • Tadeusz Borowski, opowiadania: Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli;
    • • Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat;
    • • Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem;
    • • Albert Camus, Dżuma;
    • • George Orwell, Rok 1984;
    • • Sławomir Mrożek, Tango;
    • • Marek Nowakowski, Raport o stanie wojennym (wybrane opowiadanie); Górą „Edek” (z tomu Prawo prerii);
    • • Jacek Dukaj, Katedra (z tomu W kraju niewiernych);
    • • Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie);
    • • Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach).

nie obowiązuje znajomość całego utworu

  • Sprawdź listę lektur
    • • Biblia, w tym fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Księgi Psalmów, Apokalipsy św. Jana;
    • Homer, Iliada (fragmenty);
    • • Lament świętokrzyski (fragmenty); Legenda o św. Aleksym (fragmenty); Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty);
    • • Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu (fragmenty);
    • • Pieśń o Rolandzie (fragmenty);
    • Gall Anonim, Kronika polska (fragmenty);
    • Dante Alighieri, Boska Komedia (fragmenty);
    • Piotr Skarga, Kazania sejmowe (fragmenty);
    • Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki (fragmenty)

⇒ nie będzie sprawdzana znajomość treści wierszy, ale umiejętność odczytywania tego typu tekstów

  • Sprawdź listę lektur
    • Horacy – wybrane utwory;
    • • Bogurodzica;
    • Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; tren IX, X, XI, XIX;
    • wybrane wiersze następujących poetów: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński;
    • Ignacy Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny, wybrane satyry;
    • Franciszek Karpiński, wybór sielanek i liryki religijnej;
    • Adam Mickiewicz, Oda do młodości; wybrane ballady, w tym Romantyczność; wybrane sonety z cyklu Sonety krymskie oraz inne wiersze;
    • Juliusz Słowacki, wybrane wiersze, w tym Grób Agamemnona (fragmenty), Testament mój;
    • wybrane wiersze następujących poetów: Cyprian Kamil Norwid, Adam Asnyk, Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff, Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska Jasnorzewska, Julian Przyboś, Krzysztof Kamil Baczyński, Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, w tym wybrane wiersze z tomu Ocalenie oraz Traktat moralny (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, w tym wybrane wiersze z tomów Pan Cogito oraz Raport z oblężonego Miasta, Stanisław Barańczak, Wojciech Wencel;
    • wybrane utwory okresu stanu wojennego.
    • inne:
      • powojenna piosenka literacka – wybrane utwory Jacka Kaczmarskiego oraz Agnieszki Osieckiej.

CZĘŚĆ PISEMNA

Egzamin maturalny z języka polskiego w części pisemnej na poziomie podstawowym składa się z trzech części.

JĘZYK POLSKI – POZIOM PODSTAWOWY

Podczas egzaminu zdający otrzymuje dwa arkusze egzaminacyjne. Znajdują się w nich zadania zamknięte i otwarte.

CZĘŚĆ USTNA

Egzamin maturalny z języka polskiego w części ustnej sprawdza umiejętność tworzenia wypowiedzi na określony temat, zgodnej z zasadami poprawności językowej, logiki i retoryki.

ZADANIA NA EGZAMINIE

Zestaw zadań egzaminacyjnych składa się z dwóch zadań.

  • Zadanie 1. (z puli zadań jawnych – publikowanych na stronie CKE) zawiera zagadnienie sprawdzające znajomość treści i problematyki lektury obowiązkowej i tworzenie wypowiedzi na jej temat z uwzględnieniem wybranego kontekstu.
  • Zadanie 2. dotyczy zagadnienia związanego z literaturą lub innymi dziełami sztuki albo językiem.

JĘZYK POLSKI – POZIOM ROZSZERZONY

Język polski na poziomie rozszerzonym można zdawać na egzaminie maturalnym jako przedmiot dodatkowy. Wyniki mają pokazać, w jakim stopniu zdający spełnia wymagania egzaminacyjne z języka polskiego na poziomie podstawowym i rozszerzonym7.

  • Egzamin ma formę pisemną i trwa 210 minut.
  • W roku 2023 oraz 2024 w części pisemnej z języka polskiego zadaniem zdających będzie tylko napisanie wypracowania.
  • Za wypracowanie zdający może otrzymać maksymalnie 35 punktów.
  • Egzamin nie ma progu zaliczenia.

LEKTURY

W arkuszu egzaminacyjnym z języka polskiego na poziomie rozszerzonym znajdą się zadania sprawdzające znajomość treści i problematyki lektur obowiązkowych, tj.:

  • Poziom podstawowy
    • • Biblia, w tym fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Pieśni nad Pieśniami,
    • • Księgi Psalmów, Apokalipsy św. Jana
    • Jan Parandowski, Mitologia, część I Grecja
    • Homer, Iliada (fragmenty)
    • Sofokles, Antygona
    • Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu (fragmenty)
    • • Lament świętokrzyski (fragmenty)
    • • Legenda o św. Aleksym (fragmenty)
    • • Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty)
    • • Pieśń o Rolandzie (fragmenty)
    • Gall Anonim, Kronika polska (fragmenty)
    • Dante Alighieri, Boska Komedia (fragmenty)
    • Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich
    • Piotr Skarga, Kazania sejmowe (fragmenty)
    • Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki (fragmenty)
    • William Szekspir, Makbet
    • Molier, Skąpiec
    • Adam Mickiewicz, Konrad Wallenrod, Dziady cz. III
    • Juliusz Słowacki, Kordian
    • Bolesław Prus, Lalka
    • Eliza Orzeszkowa, Gloria victis
    • Henryk Sienkiewicz, Potop
    • Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara
    • Stanisław Wyspiański, Wesele
    • Stefan Żeromski, Przedwiośnie
    • Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli
    • Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat
    • Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem
    • Albert Camus, Dżuma
    • George Orwell, Rok 1984
    • Sławomir Mrożek, Tango
    • Marek Nowakowski, Raport o stanie wojennym (wybrane opowiadanie), Górą „Edek” (z tomu Prawo prerii)
    • Jacek Dukaj, Katedra (z tomu W kraju niewiernych)
    • Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie)
    • Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach)
    • Ponadto z zakresu szkoły podstawowej: bajki Ignacego Krasickiego, Dziady cz. II i Pan Tadeusz Adama Mickiewicza, Balladyna Juliusza Słowackiego.
  • Poziom rozszerzony
    • • Homer, Odyseja (fragmenty)
    • • Arystoteles, Poetyka, Retoryka (fragmenty)
    • • Platon, Państwo (fragmenty)
    • • św. Augustyn, Wyznania (fragmenty)
    • • św. Tomasz z Akwinu, Summa teologiczna (fragmenty)
    • • Michel de Montaigne, Próby (fragmenty)
    • • Franz Kafka, Proces (fragmenty)
    • • William Szekspir, Hamlet
    • Juliusz Słowacki, Lilla Weneda
    • Zygmunt Krasiński, Nie-Boska Komedia realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac, Ojciec Goriot lub Charles Dickens, Klub Pickwicka, lub Mikołaj Gogol, Martwe dusze, lub Gustaw Flaubert, Pani Bovary)
    • • Stanisław Wyspiański, Noc listopadowa
    • • Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata
    • Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy
    • Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu Sklepy cynamonowe
    • Tadeusz Konwicki, Mała Apokalipsa
    • Sławomir Mrożek, wybrane opowiadania

W wypracowaniu na poziomie rozszerzonym zdający może również odwołać się do lektur obowiązkowych wskazanych w podstawie programowej, nieujętych w wymaganiach egzaminacyjnych, tj.:

  • Poziom podstawowy
    • • William Szekspir, Romeo i Julia
    • Bolesław Prus, Z legend dawnego Egiptu
    • Władysław Stanisław Reymont; Chłopi (tom I – Jesień)
    • • Stefan Żeromski, Rozdzióbią nas kruki, wrony…
    • Witold Gombrowicz, Ferdydurke (fragmenty)
    • • Józef Mackiewicz, Droga donikąd (fragmenty)
    • • Antoni Libera, Madame
    • Ryszard Kapuściński, Podróże z Herodotem (fragmenty)
    • • Ponadto z zakresu szkoły podstawowej: Zemsta Aleksandra Fredry
  • Poziom rozszerzony
    • • Arystofanes, Chmury
    • Wergiliusz, Eneida (fragmenty)
    • • François Rabelais, GargantuaPantagruel (fragmenty)
    • • Jorge Luis Borges, wybrane opowiadanie
    • • Janusz Głowacki, Antygona w Nowym Jorku

ZADANIA NA EGZAMINIE

  • W zadaniach egzaminacyjnych szczególny nacisk zostanie położony na sprawdzanie umiejętności związanych z uzasadnieniem własnych racji, argumentowaniem i dowodzeniem oraz stosowaniem języka precyzyjnego, poprawnego i formułowanie wypowiedzi w sposób logiczny i spójny.
  • Udzielenie poprawnej odpowiedzi będzie wymagało również wykorzystania umiejętności złożonych, uwzględniających
    • kształcenie literackie i kulturowe,
    • kształcenie językowe,
    • tworzenie wypowiedzi.
  •  Arkusz egzaminacyjny zawiera zadanie rozszerzonej odpowiedzi – wypracowanie. Zdający będzie musiał wybrać jeden z dwóch zaproponowanych tematów.
  • Tematy te dotyczą literatury (poezji, prozy, dramatu) i mogą zawierać cytat jako tekst źródłowy.
  • Nie jest określona forma gatunkowa wypowiedzi.
  • Każdy temat wymaga odwołania się do lektury obowiązkowej.
  • Wypracowanie ma być nie krótsze niż 500 wyrazów.
  • W każdym temacie są wskazane 4 obowiązkowe elementy, tj.

a) trzy teksty, w tym jedna lektura z listy lektur obowiązkowych

b) jeden kontekst do wyboru spośród: historycznoliterackiego, teoretycznoliterackiego, literackiego, biograficznego, kulturowego, mitologicznego, biblijnego, religijnego, historycznego, filozoficznego, egzystencjalnego, politycznego, społecznego.

---------------------------------------------------------------------------------------------------
[1] https://cke.gov.pl/images/_EGZAMIN_MATURALNY_OD_2023/Informatory/Informator_EM2023_jezyk_polski_PP.pdf https://cke.gov.pl/images/_EGZAMIN_MATURALNY_OD_2023/Informatory/Aneks/Aneks_2023_2024_j%C4%99zyk_polski_EM_PP.pdf

[2] https://cke.gov.pl/images/_EGZAMIN_MATURALNY_OD_2023/Informatory/Aneks/Aneks_2023_2024_j%C4%99zyk_polski_EM_PP.pdf

[3] Czas trwania egzaminu może zostać wydłużony w przypadku uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym niepełnosprawnych, oraz w przypadku cudzoziemców. Szczegóły są określane w Komunikacie dyrektora Centralnej Komisji Edukacyjnej w sprawie szczegółowych sposobów dostosowania warunków i form przeprowadzania egzaminu maturalnego w danym roku szkolnym.

[4] w latach szkolnych 2022/2023 i 2023/2024 (zgodnie z wymaganiami egzaminacyjnymi)

[5] obowiązujący w latach szkolnych 2022/2023 oraz 2023/2024 (PROJEKT!)

[6] obowiązujący w latach szkolnych 2022/2023 oraz 2023/2024 (PROJEKT!)

[7] https://cke.gov.pl/images/_EGZAMIN_MATURALNY_OD_2023/Informatory/Aneks/Aneks_2023_2024_j%C4%99zyk_polski_EM_PR.pdf